Hakiki Bal Nedir? Sahte Bal Nasıl Olur?

Bal son yıllarda çok konuşulan bir gıda ürünü olup üzerine çok yazılıp çizilmeye başlandı. Hakiki bal Uzak doğuda ve Ortadoğu’da asırlardır şifası için kullanılmasına rağmen Batı’da bal tanımı sadece doğal bir tatlandırıcı olarak yapılıyordu. Ama son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar ile balın değeri batı dünyasında da anlaşılmaya başlandı. Kuzey Amerika ve Avrupa’daki üniversitelerin bir çoğunda yapılan bilimsel çalışmalar balın değerinive insan sağlığı üzerine faydasını ispatlayınca balın değeri sadece Batı’da değil tüm dünyada artmaya başladı. Bir şeyin değeri yeteri kadar artınca sahtesideüretildiğinden, balın da günümüzde çok miktarda sahtesi üretilmeye başlandı, bu durum tükettiğimiz bal sahte mi hakiki mi? Sorusunu gündeme getirdi.

Bir bal üreticisi olarak bize de  çok sayıda hakiki bal nasıl anlaşılır? Hakiki bal tükettiğimizden nasıl emin olabiliriz? diye sorular gelmeye başladı. Bu yazımızda biraz bu soruları cevaplamaya çalışacağız.

Sahte Bal Var Mı?

Arılar balı üretmek için doğadaki çiçeklerden nektar  veya bitkilerin özsuyundan salgılanmış tatlı sıvıyı kovana taşıyarak bal üretimine başlar. Nektar, çiçek üzerinde iken içerisindeki su oranı yaklaşık olarak %40 gibi bir oran iken kovanda arılar tarafından bala dönüştürüldüğünde nem oranı %18 in altında bir rakamdadır. Arılar nektarı bala dönüştürürken sadece su oranını düşürmez, kendilerinden de birçok enzim ve amino asitleri bala eklerler. Günümüzde bu enzim ve amino asitlerin sadece bir kısmı tespit edilmiş olup hala hakiki balın %5 oranının ne olduğu bilinmemektedir.  Türk gıda kodeksi bal tebliğine göre bir gıdanın bal olması için bazı kriterler var, bu kriterler bal içerisinde bilinen enzim ve amino asitler için minimum miktarlar ile belirlenir. Laboratuvar ortamında çay şekerinin şuruba dönüştürülüp sadece Tarım Bakanlığı denetçi memurların numune alıp analize attığında baktığı kriterleri yapay kimyasallar ile aşabilecek eklemeler yapıldığında sahte bal üretilmiş olur. Günümüzde piyasadaki balların %90nın sahte olduğu üzerine basında çok sayıda haber çıkmaktadır. Gerçek bir bal üretmenin maliyetini göz önünde bulundurduğumuzda piyasada ucuz satılan balların hakiki bal olma ihtimali yoktur. Sahte ballar hakiki ballar gibi  lezzetli de değildir zaten.

Balın Hakiki Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?

Türkiye de yapılan bal analizlerinin gücü sahte ballar ile hakiki balı ayırt etmeye yetmemektedir. Çünkü sahte bal üreticileri bu analizlerde hangi kriterlere bakıldığını ve bunu nasıl aşabilecekleri üzerine çalışma yapmaktadır. Küresel ısınma, kuraklık ve dengesiz iklim koşulları sebebi ile günümüzde hakiki bal üretimi çok maliyetlidir, bu sebeple ucuz ballar içerisinde hakikisini aramak anlamsızdır. Tabi ki bu durum fiyatı yüksek olan balların hepsinin hakiki bal olduğu anlamına gelmiyor ama ucuz balların da içerinde gerçek bal aranmaması gerektiğini ortaya koyuyor.  Piyasada sahte balların birçoğunda yapay bal aroması kullanılmaktadır, bu aromayı hafızanıza yazdığınızda ve her karşılaştığınızda balın sahte olduğunu anlayabilirsiniz. Yapay bal aroması kullanılmayan tatsız birçok sahte bal da piyasada mevcut olup bu yöntemle bir kısmını seçebiliriz.

En Hakiki Bal Hangisidir?

Hakiki balı ucuz olmayan organik sertifikalı ballar içerisinde aradığımızda hakikisini bulma şansımız artacaktır. Organik bal üretiminde kovandan kavanoza kadar olan tüm süreçler hem sertifikasyon firması hem de bakanlık tarafından çok sık şekilde denetlenmektedir. Piyasa da az sayıda organik sertifikalı bal üreticisi olduğu için denetim daha sıkı yapılmaktadır ve son üründe analiz ile bir tarım ilacı kalıntısı tespit ediğinde yüksek maddi cezalar yazılmaktadır. Bu yüzden organik sertifikalı bal üreticilerinin hata yapma olasılığı az diyebiliriz. Özellikle tanıdığınız referansı olan hikayesini bildiğiniz bir organik bal üreticisinden bal aldığınızda gerçek bal alma olasılığınız o kadar yükselmektedir ki neredeyse %99 diyebiliriz.

Orijinal Balın Kilosu Kaç Para?

Orijinal balın fiyatı yüksek enflasyon sebebi ile sürekli artmaktadır. Avrupa da bir bal üreticisi arıcıya bal sorduğunuzda kilosuna en az 25 Euro istemektedir. Türkiye de ise TL ile bir rakam yazıp sizi yanlış yönlendirmek istemiyoruz, çünkü paranın değeri çok hızlı bir şekilde azalmaktadır, ama Türkiye’de de gerçek bir bal 12 Euro nun altında perakende olarak satılması çok zordur.  Orijinal bir balın kilo fiyatını sıradan market raflarında satılan ballar ile kıyaslamak yanlış olup Avrupa ülkelerinde de market raflarında kgs 5 Euro Çin menşeili sahte ballar satılırken aynı ülke de yerli arıcıdan bal almak istediğinizde kg mı için en az 25 euro ödemeniz gerekmektedir.

Hakiki Bal Fiyatı Ne Kadar?

Hakiki balların hiç biri bir birilerine benzemezler, üretildikleri yaylalarda bulunan çiçeklerin özlerini taşıdıklarından üretim maliyetleri de kokuları tatları gibi değişir. Koku tat ve fiyatlarının aynı olması zaten problem oldurdu. Kurak geçen bir mevsimde Toros dağlarının yüksek rakımlarında üretilen 1 kg balın maliyeti ile Trakya da tarım arazilerinde üretilmiş 1 kg Ayçiçek balının fiyatı elbette farklı olacak. Günümüz koşullarında hakiki bir balın fiyatı 12 Euro dan başlıyor, daha ucuzu mümkün görünmüyor.

En Kaliteli Bal Nasıl Anlaşılır?

En kaliteli balı belirleyen kriterlerin başında, üretildiği konum, üreticisi ve nasıl üretildiği bilgisine ulaşılabilmek gelir.  Anadolu da Yüksek rakımlı yaylalarda Organik sertifikalı şekilde üretilmiş üreticisi belli bal, hakiki baldır. Gerçek ve sahte ballar bilimsel olmayan bir takım su testi ateş testi gibi testler ile anlaşılmaz.  Bal konusunda bilgisi hiç olmayan bir tüketici organik sertifikalı bal tercih ederek hakiki bal alma şansını çok yüksek oranda artırabilir.

Hakiki Bal Şekerlenir Mi?

Hakiki çiçek ballarının hepsi bir süre sonra şekerlenir biz teknik olarak buna kristalleşme diyoruz. Günümüzde pek çok hakiki bal tüketicisi artık gerçek çiçek ballarının kristalleştiğini bildiği için, ballarını zaman zaman kristal şekilde talep etmektedir. Şekerlenmiş bir bal ekmeğe krem gibi sürülerek çok rahat şekilde tüketilebilir. Şekerlenmiş balı Benmari usulü sıcak suyun içerisinde bekleterek eski sıvı haline dönüştürebilirsiniz.

Hakiki Bal Nereden Alınır?

Hakiki bal doğrudan üreticisinden veya bu üreticiden alıp ürün satan organik veya doğal ürün satan satıcılardan alınabilir. Hakiki balı, çok büyük indirimli ürün satan zincir marketlerin raflarında ucuz ürün olarak arayıp ulaşmak mümkün değildir.