Hakiki Bal Hakkında Bilmemiz Gereken Her Şey

1) Hakiki Bal Nedir?

Arıların, bitkilerden aldıkları nektarı kendi vücutlarında salgıladıkları enzimlerle işlemesi sonucu oluşan yoğun kıvamlı, tatlı besin maddesine bal denir. Kimyasal kalıntı, tarım ilacı, yapay petek, içermeyen arının kendi doğal habitatında işlediği petekle üretmiş olduğu bala ise hakiki bal denir. Hakiki bal ısıl işlem, pastörizasyon gibi endüstriyel işlemlerden geçmeden, besin ve şeker ilavesi yapılmadan üretilir.

2) Hakiki Bal Nasıl Anlaşılır?

Arılar bitkilerden aldıkları nektarı işlerken içerisine kendi salgıları olan diaztas enzimi ile prolin proteini gibi önemli enzim ve proteinleri karıştırırlar. Bir balın hakiki olup olmadığını anlamanın yolu, laboratuvar analizidir. Laboratuvar sonuçlarında arıdan gelen diastaz ve prolin maddeleri ile nektardan gelen c4 şeker miktarı kontrol edilerek bir sonuca varılmalıdır. Türk gıda kodeksi bal tebliğinde belirlenen miktarlarla laboratuvar sonuçları karşılaştırılmalıdır. Bal tebliğine göre diaztas değeri balda  en az 8, prolin değeri en az 300 ve C4 değeri de en fazla %7 şeklinde olmalıdır. Bu kriterlere uymayan bal sahte bal olarak işlem görür. ‘’Hakiki bal nasıl anlaşılır?’’ sorusuna laboratuvar analizi dışında bir yol göstermek sağlıklı değildir.  

3) Sahte Bal Nedir?

İçeriğinde yapay bal aroması, renklendirici, tatlandırıcı, glikoz, mısır şurubu ve suni petek bulunan bal sahte bal olarak nitelendirilir. 

4) Hakiki Bal Şekerlenir Mi?

Balın şekerlenmesi ya da bir diğer adıyla kristalleşmesi balın doğal bir fiziksel değişim sürecidir. Hakiki balın özelliklerinden biri de kristalleşebilmesidir (şekerlenmesi). Balın içeriğinde yer alan şeker / su oranı kristalleşmeyi etkiler. Nektar oranı yüksek olan ballar daha kolay şekerlenir.  Balın kristalleşmesi 14-15°C arasındaki sıcaklıkla mümkündür. Mevsime bağlı olarak ani ısı değişimlerinin olduğu zamanlarda kristalleşme daha fazladır. 

5) Hakiki Bal Ekşir Mi?

Hakiki bal zamanla ekşiyebilir. Bitkilerin çiçek özlerinde bulunan mayanın bala karışması ve aktif olması ile balın aroma ve lezzeti zamanla değişime uğrayabilir. 

6) Hakiki Balın Rengi ve Fiziksel Özellikleri Nasıl Olmalıdır?

Renk: Hakiki balın rengi genellikle nektar alınan çiçeğin cinsine göre değişir. Açık sarı renkten başlayıp, koyu kırmızıya kadar; sarı, kehribar, kahverengi ve kırmızımsı renklerden oluşur. Koyu renkli ballar içerik bakımından genellikle daha yoğundur. Amino asit, şeker, demir, bakır, manganez miktarları artıkça balın rengi koyulaşır. Viskozite & Kıvam: Viskozite balın akıcılığını, kıvamını ifade eden bir değerdir. Ağır akışkan yapılı bir balın akıcılığı yavaş, viskozite değeri yüksek olur. İyi balın viskozite değeri 2.65-2.91 arasında olmalıdır. 

Nem: Balın nem değeri %18 olmalıdır. 

Yoğunluk: Balın özgül ağırlığı 20 C sıcaklıkta 1.45 g/cm3tür. 

7) Balın Kalitesini Belirleyen Unsurlar Nelerdir? 

Bir balın kalitesi birden fazla unsura bağlıdır. Bölgenin özellikleri, çevresinde tarım yapılmaması, arıcının arıya antibiyotik vb ilaç vermemesi, glikoz ve mısır şurubu kullanılmaması, peteği arı kolonisinin inşa etmesi, bitki florasının zenginliği, endemik bitki çeşitliliği, rakımın yüksekliği gibi faktörlere bağlıdır.

8) Ham Bal Nedir?

Ham bal, ısıl işlem ve pastörizasyon uygulamalarından geçmemiş balın en doğal ve saf halidir. Herhangi bir ısıl işlem veya endüstriyel uygulama geçirmediğinden içeriğindeki polen ve enzimler korunmuş olur. Ham bal arının üretmiş olduğu olduğu aynı zamanda doğal bal anlamına gelen çiğ baldır.  

9) Krem Bal Nedir? Krem Balın Normal Baldan Farkı Nedir?

Krem bal, çiçek balının kontrollü bir şekilde kristalleşmesi ile ortaya çıkan tereyağı gibi sürülebilir fiziksel özelliğe sahip baldır. Krem balın kimyasal özelliği, besin değeri, kalitesi ve lezzeti diğer çiçek ballarından farklı değildir. Sadece fiziksel olarak farklı bir yapıya sahiptir. Kolay sürülebilir bir kıvamda olmasından dolayı tercih edilir. 

10) Çiçek Balı (Yayla Balı) Nedir? 

İşçi arılarının çiçekli bitkilerin, gövde, yaprak ve çeşitli kısımlarından topladıkları nektarlarla ürettikleri bala çiçek balı denir. Balın kaynağı tek bir çiçek çeşidinden meydana gelebildiği gibi birden fazla türde çiçekten de oluşabilir. Genellikle yüksek rakımlı, çiçek çeşitliliği bol olan yaylarda üretilmesinden dolayı yayla balı olarak da adlandırılmaktadır. 

11) Polifloralı ve Monofloral Bal Nedir? Aralarındaki Fark Nedir?

Balın kaynağı tek çeşit çiçekten meydana geliyorsa bu bal türüne monofloral bal denir. İşçi arılar bazen bal üretimi için topladıkları nektarları tek çeşit çiçekten karşılarlar. Kestane balı, çam balı ve ayçiçek balı bu bala örnektir. Birden fazla çiçek türünden toplanan nektarlarla elde edilen bala ise polifloralı bal denir. Genellikle yüksek rakımlı ve zengin bitki florasına sahip yaylalarda üretilir. Bölgenin bitki çeşitliliğine göre yöresel bal şeklinde veya yayla adıyla özdeşleştirilerek isimlendirilebilir. 

12) Süzme Bal Nedir? Nasıl Elde Edilir?

Petekli balda bulanan sır tabakası ve peteklerin baldan ayrıştırılmasıyla elde edilen saf bala süzme bal denir. Öncelikle bal peteğinin üzerinde bulunan sır tabakası alınır. Daha sonra santrifüj yöntemiyle petekli kısım ayrıştırılır ve süzme işlemi gerçekleştirilir. Süzme işleminden sonra geriye kalan balmumu parçacıkları alınarak berrak görünümlü süzme bal elde edilir. Süzme işlemi yapılırken kimyasal işlem uygulanmadığı için süzme balın doğallığı ve ham yapısı bu durumdan etkilenmez.  

13) Türkiye’de Hangi Bölgelerde Bal Üretimi Yapılıyor?

Ülkemizin neredeyse tüm bölgelerinde bal üretimi yapılabilmektedir. Kaynağı tek bir çiçeğe ait monoflora ballar belirli bölgelerde üretilmektedir. Çoğunlukla Karadeniz bölgesinde kestane balı, Ege bölgesinde çam balı, Trakya’da ayçiçek balı, Akdeniz’de ise narenciye balları monoflora olarak üretilmektedir. Çok çiçekli yayla balları ise çoğunlukla İç Anadolu, Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgeleri başta olmak üzere bitki florasının zengin olduğu ve iklimin elverişli olduğu tüm bölgelerde üretilir. . 

14) Çiçek Balı (Yayla Balı) ile Çam Balı Arasındaki Fark Nedir?

Çiçek balı, işçi arılar tarafından çiçekli bitkilerden toplanan nektarlarla oluşturulur. Çam balı ise bir salgı balı olup, asıl kaynağı orman ağaçlarından salgılanan nektarlar sonucu oluşur. 

15) Balmumu Nedir?

İşçi arılar üretilen balın depolanması ve olgunlaşması için altıgen yapılı petek gözleri inşa ederler. Bu petek gözlerini inşa etmek için karın halkalarında bulunan salgı bezlerinden salgılanan maddeyi kullanırlar. Yumuşak ve sarı renkli olan bu maddeye balmumu denir. 16) Temel Petek Nedir? Süzülen baldan ayrılan petek kalıntıları eritilerek tekrar balmumuna dönüştürülür. Külçe haline gelen balmumları,  fabrikada temel petek makinelerinde altıgen gözlü kalıplarda temel petek haline gelir. Temel petek işçi arıların iş yükünü azaltmak bal verimliliğini arttırmak için kullanılır. 

17) Karakovan Balı Nedir?

Doğal kütük kovanlarda karanlıkta tutularak üretilen ve temel petek kullanmadan arının kendi yaptığı petek ile oluşan bala karakovan bal denir. Bal oluşurken kovanın karanlık olması gerekir bu yüzden kovanın kapağı hiç açılmaz. Balın olgunlaşması için yaklaşık olarak altı ay beklenir. Karakovan balının üretimi zordur ve sınırlı miktarlarda mahsül elde edilir. Karakovan balı petek gözlerini dolduran sırla kaplı olup bütün halinde satılır. İçerisinde temel petek bulunmayan %100 ‘nü arıların yaptığı petek ballar, Türk gıda kodeksi bal tebliğine göre karakovan petek balı olarak isimlendirilir.  

18) Petek Bal ile Süzme Bal Arasındaki Fark Nedir?

Peteğinden arındırılmış bal süzme bal halini alır. Bal süzülürken yapsında bulunan polen ve enzim bileşenleri de petekle birlikte ayrışır. Petekli ballar, süzeme ballara göre polen ve enzim bakımından daha zengin yapıya sahiptir. 

19) Hakiki Balın Saklama Koşulları Nasıldır? Raf Ömrü Ne Kadardır?

Bal, güneş ışığından korunarak, 25°C’nin altında ve kapalı şekilde muhafaza edilmelidir. Üretim tarihinden itibaren de 3 yıl içinde tüketilmelidir. 

20) Balı Kimler Tüketemez?
 

Arı ürünlerine alerjisi olan kişiler ve 1 yaşından küçük çocuklar bal tüketmemelidir. Şeker hastaları veya herhangi bir rahatsızlığı, hastalığı olanların doktora danışarak tüketmeleri gerekmektedir.

Ürünleri detaylı incelemek için aşağıdaki linklere tıklayabilirsiniz.