Arı Dansı Nedir? Arılar Neden Dans Eder?

Bal arıları gerçekten büyüleyici yaratıklardır. Onları sık sık düşünmesek de davranışları hakkında düşünmeye başladığınızda, keşfedilecek yeni alanlar ortaya çıkmaya devam eder.

Belgesel kanallarını gezerken, şimdiye dek siz de mutlaka arı yaşamı temalı programlara denk gelmişsinizdir. Peki, bu minik canlıların bazen hayranlık uyandıracak boyutta ritmik ve estetik hareketler sergilediğine hiç rastlamış mıydınız?

Arıların sadece doğadaki en azimli ve çalışkan işçiler değil, aynı zamanda müthiş birer “dansçı” olduğunu biliyor muydunuz? Fakat biz insanların aksine, arıların bu sevimli hareketleri elbette sanat ve eğlence amacı taşımıyor.

Evet, inanması biraz zor olsa da doğadaki en sadık dostlarımızın elinden bu da geliyor. Ve arıların bu ilginç hareketlerine, en öz tabiriyle “arı dansı” deniyor. Peki ama arılar neden dans eder? Arı dansının altında yatan gerçekler neler olabilir? Bu soruların yanıtlarını merak ediyorsanız yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.

Arı Dansı Nedir?

Arı Dansı, yiyecek ve kovan dışındaki diğer kaynaklar için yapılan bir avdan dönen kâşif arılar tarafından gerçekleştirilen bir davranış türüdür. Her dans modeli, diğer arılar için kaynak konumu talimatlarını içerir. Ayrıca yaygın olarak sallanma dansı terimi ile bilinir. Dansın anlamı ilk olarak Avusturyalı etolog Karl Von Frisch tarafından çevrilmiştir.

Arı dansı, kovana nektar ve polen getiren işçi arıların diğer işçi arılar ile iletişim kurmak ve onlara yol göstermek amacıyla yaptıkları davranışlar bütününü ifade eder. Ancak bu, “Arılar nasıl iletişim kurar?” sorusunun tabii ki tek yanıtı değildir. Genel anlamda feromonlar (koku ile yayılan doğal kimyasal maddeler) yoluyla birbirlerinden haberdar olan bu canlılar, arı dansını daha çok besin kaynaklarını veya uygun yuva koşullarını keşfettiklerinde yapar.

Arılar Neden Dans Eder?

Çoğumuzun bildiği üzere dişi olan işçi arılar, kendilerini ve yavrularını besleyebilmek için aktif dönemleri (ilkbahar-yaz) boyunca durmadan nektar ve polen toplar. Bu maddelerin doğada bulunmadığı zamanlar için ise topladıkları besinler, kovandaki arılar tarafından bal, arı ekmeği vb. gıdalar üretmek için petek gözlerinde depolanır.

Bitkilere bağımlı beslendikleri için arılar, haliyle olumsuz çevre şartlarından da birinci derecede ve hayati önemde etkilenir. Dolayısıyla arı dansının özünde, arı kolonilerinde görülen sosyal yaşam gereği, bireyler arasında yardımlaşma ihtiyacı bulunur. Arılar bu sayede bir yandan besin toplamak için daha az enerji sarf ederken, diğer yandan da zamandan tasarruf eder. Böylece tüm koloninin beslenmesi için çok daha verimli bir üretim süreci mümkün olur.

Bal arılarının iletişim kurmak için inanılmaz bir yeteneği vardır. Yuvanın içinde dans eden bir arı, diyelim ki iyi bir besin kaynağı bulmak için dışarı çıkıyor. O çiçeği bulacak ve eğer yeterince ödüllendiriciyse, geri gelecek ve neredeyse 8 rakamı gibi görünen bu dansı yapacak, ileri geri dans edecek ve sonra karnını sallayacak ve bu sallanma çok önemlidir çünkü sallandığı açı ve bunu yapmak için harcadığı zaman aslında arılara nerede yiyecek bulabileceklerini söyler. Birbirlerine nereye gideceklerini, ne kadar uzağa uçacaklarını ve besin kaynağını gerçekten bulmak için hangi mesafeye gideceklerini söyleyebilirler. Temel olarak, sallanarak ne kadar uzun süre harcarsa, besin kaynağı o kadar uzakta olur.

Arı Dansı Şekilleri Nelerdir?

Arı dansı çeşitleri, Frisch'in buluşları doğrultusunda dairesel/yuvarlak dans ve 8 şeklinde “Kuyruk Sallama Dansı” olmak üzere ikiye ayrılır.

Arıların Dairesel Dansı

Petek üzerinde dairesel dans eden bir arı, kendisini izleyen diğer arılara besin kaynağının 100 metre yarıçaplı bir daire içinde olduğunu anlatır. Ancak bunu yaparken, yön ve uzaklık bilgilerini içeren tam bir konum vermez. Buna karşın kuyruk sallama dansı, arıların iletişiminde besin kaynağının tam konumunu ve verimliliğini anlatmak için daha net mesajlar verir. İster dairesel olsun ister 8 şeklinde… Arılar, dans hareketlerini bazı durumlarda oğul (yeni koloni alanı) üzerinde de yapar. Arı, kovandaki petek üzerinde yaptığı dans ile besin kaynağına dair bilgi verirken, oğul üzerinde yaptığı dansla ise yuva yerinin koordinatlarını ve uygunluğunu tarif eder.

Arıların Kuyruk Sallama Dansı

Arılarda esasen, kuyruk adında bir bölüm ya da organ bulunmaz. Buna karşın besin getiren işçi arının abdomen bölümüyle yaptığı 8 şeklindeki hareketler, “Kuyruk Sallama Dansı” (Waggle Dance) olarak adlandırılır. Kuyruk Sallama Dansı, petek üzerinde oluşturulan düşey bir çizgi üzerinde yapılır. Kovan, güneş ve besin kaynağı arasında oluşturduğu açı sayesinde arı, besin kaynağının yönünü (besinin hangi tarafta olduğunu) belirtebilir. Arının kuyruk sallama süresi ise besin kaynağının kovandan uzaklığını gösterir. Frisch’in gözlemlerine göre 1 saniyelik kuyruk sallama süresi, besin kaynağının 1 km uzaklıkta olduğunu; 60 derecelik bir açı da besin kaynağının güneş ve kovana göre 60 derecelik yönde olduğunu anlatır. Dansın ısrarlı bir şekilde devam etmesi ise besin kaynağının zenginliğinin göstergesidir.

Arı Dansının Ekosisteme Katkısı

Arılar ve dansları, günümüzde insanlar için de oldukça faydalı bilgiler sunuar. Çünkü ispat edildiği üzere dans eden bir arı, bunu koloniye daha verimli polen ya da nektar getirilmesi amacıyla yapar. Arının bu görevi yapabilmesi ve dans edebilmesi, arılık çevresinde doğal bitki örtüsünün varlığı ile doğru orantılı bir şekilde gerçekleşir. Bu da bizlere, arılar varsa sağlıklı bir çevrenin ve tüm canlılar için yaşanabilir bir ekosistemin varlığını gösterir.

Günümüzde arılar tarafından toplanan nektar, polen ve propolis örnekleri analiz edilerek çevre kirliliğinin düzeyi belirlenebilir. Bunun dışında, kaybolan ya da tehdit altında olan bitki türlerini izleme gibi ekolojik çalışmalar da yapılabilir. Bu bağlamda, arılar dans ediyorsa; hatta danslarına ısrarla devam edebiliyorlarsa bu, bölgenin bitki ve yaşamla dolu olduğuna işaret eder. Dünya genelinde görülen arı azalmaları ve ölümlerine rağmen hala dans edebilen arıların varlığı, bizler için bir umut kaynağıdır. Her şeyin bitmediğinin göstergesidir.